Computer en software maken heel wat van onze taken gemakkelijker en sneller. In de vertaalwereld is dit niet anders. Vandaag is een brede waaier aan hulpmiddelen beschikbaar: van de eenvoudigste geheugensteun tot de meest gesofisticeerde vertaalmachine. Het vertaalgeheugen is daar één van. Maar wat is dat nu precies, een vertaalgeheugen?

Een vertaalgeheugen of translation memory (TM) is een database waarin zinnen en zinsegmenten in de brontaal zitten opgeslagen, samen met hun vertaling in de doeltaal. Wanneer de vertaler een van deze zinnen – of één die erop lijkt – opnieuw tegenkomt in de te vertalen tekst, dan geeft het TM een ‘match’ en stelt het de opgeslagen vertaling voor. De vertaler kan dan de voorgestelde vertaling gewoon overnemen, of deze nog aanpassen aan de specifieke context.
 

Het vertaalgeheugen is echter niet alleen een hulpmiddel tijdens het vertalen, het laat ook een tekstanalyse toe vooraf. Veronika Hüll, Office Manager bij het vertaalbureau Atrado, licht toe: “Wanneer we een nieuwe tekst aangeleverd krijgen, bepaalt het programma hoeveel herhalingen en hoeveel nieuwe woorden erin voorkomen. Op basis daarvan maken we dan een prijsberekening: minder nieuwe tekst betekent een lager tarief.”

Voor elke klant en elke talencombinatie bouwen vertalers en revisoren het vertaalgeheugen vanaf nul op, al kan de klant zelf natuurlijk ook al een aantal termen aanleveren. Het is daarbij erg belangrijk om het TM zorgvuldig op te bouwen: een fout ingevoerde vertaling kan zich immers snel verspreiden doorheen de uiteindelijke tekst. ‘Garbage in is garbage out’, wat er verkeerd in komt, gaat er verkeerd weer uit. Toch als we niet goed opletten.
 

“Voor het vertalen van redactionele teksten, zoals artikels voor tijdschriften, gebruiken we dan ook geen vertaalgeheugen,” vult Veronika aan. “Daarbij is het belangrijkste immers dat de tekst aangenaam leest. En het gebruik van synoniemen of verschillende zinswendingen draagt juist bij aan de vlotheid en het leesplezier van de tekst. Het potentieel van het vertaalgeheugen kan wel ten volle benut worden bij eerder technische teksten, zoals bijvoorbeeld handleidingen. Die bevatten immers veel specifieke termen met een precieze betekenis.” Zulke teksten winnen dankzij het TM aan consistentie: eenzelfde verwoording krijgt zo steeds dezelfde vertaling. Wat op pagina 1 op een bepaalde manier werd vertaald, wordt ook op pagina 200 zo vertaald. Een mens onthoudt dit niet, een vertaalgeheugen wel. Bovendien kan de vertaler sneller werken, aangezien hij of zij terugkerende zinnen niet steeds opnieuw volledig moet intypen.

Kortom, een vertaalgeheugen is een mooi hulpmiddel dat echter wel nog steeds een flinke dosis nauwkeurig werk van de vertaler vergt. Het is vooral een geheugensteun die bouwt op de kracht van de vertaler zelf en hem of haar toelaat om het eigen talent op een efficiëntere manier toe te passen.